06 wrz Jakość życia seniora
Jakość życia to pojęcie bardzo szerokie, nie dotyczące jedynie zdrowia, czy choroby. Trudno je zdefiniować, ponieważ każdy człowiek indywidualnie pojmuje jego znaczenie. Chociaż każda osoba ma własny pogląd na ten temat, istnieją pewne kryteria dobrej jakości życia wspólne dla wszystkich ludzi. Są to między innymi: samodzielność, swobodne poruszanie się, dobre relacje społeczne, dobra sytuacja finansowa w zakresie zaspokajania potrzeb, zrozumienie otaczającego świata oraz wykonywanie satysfakcjonującego zajęcia.
Poglądy na temat sposobu spędzania wolnego czasu przez osoby starsze zmieniały się w istotny sposób na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. W drugiej połowie XX wieku starość kojarzono przede wszystkim z odpoczynkiem po męczącym okresie aktywności zawodowej i wychowywania dzieci. Ówczesne ideały starości sprowadzały się do założenia, że najlepszym sposobem spędzania podeszłych lat jest wypoczynek.
Siwe włosy, zmarszczki, utrata atrakcyjnej figury czy zmniejszenie się potencji przerażają seniorów, którzy nie mogą sobie z tymi zmianami poradzić. Starość niesie ze sobą strach, który zwykle wywołują codzienne wydarzenia, myśli o przyszłości, chorobach czy perspektywie bycia ciężarem dla rodziny. Wiąże się ona również z pytaniami o to, czy będziemy samotni oraz jak może wyglądać życie w domu pomocy społecznej? Stąd rozpaczliwe szukanie sposobów zatrzymania lub cofnięcia tego procesu.
Właściwe przystosowanie seniora do życia w tej fazie egzystencji objawia się dobrym stanem zdrowia, aktywnością i bystrością umysłu. Należy tu również wymienić wysoką moralność, szczerość w stosunkach z ludźmi, odprężenie i zadowolenie z biegu życia. Z kolei bycie biernym znacznie zaniża jakość życia człowieka w starszym wieku.
Na jakość życia składają się następujące wymiary: własne samopoczucie psychiczne i fizyczne, byt materialny, stosunki interpersonalne, możliwość rozwoju osobistego oraz podmiotowość. Subiektywne ustosunkowanie się człowieka do wskazanych płaszczyzn funkcjonalnych tworzy niepowtarzalną i właściwą jednostce ocenę jakości jej życia.
W ostatnich latach, głównie w sektorze opieki zdrowotnej, pojawiło się określenie jakości życia, skupiające szczególną uwagę na najstarszej populacji ludzi. Żyjemy w epoce społeczeństw przyprószonych siwizną, w których rośnie długość życia statystycznej kobiety oraz statystycznego mężczyzny. Grupa seniorów staje się coraz bardziej liczna i zróżnicowana, dysponuje znacznym potencjałem intelektualnym i ekonomicznym oraz znacznym wpływem na kształt i przebieg życia społecznego. Co ważne, seniorzy XXI wieku to również ludzie produktywni, w pełnym tego słowa znaczeniu. Organizm człowieka jest przeznaczony właśnie do aktywności fizycznej i psychicznej. Jest ona warunkiem zachowania zadawalającego stanu zdrowia, a także właściwego zaadaptowania się do starości. Człowiek źle przystosowany do egzystencji w ostatniej fazie życia bywa wyczerpany fizycznie lub umysłowo, jest niespokojny, przejawia napięcia nerwowe, apatię, doznaje frustracji. Wzrost aktywności przyczynia się natomiast do poprawy jego samopoczucia i samooceny, obniżenia lęku, zwiększenia częstotliwości kontaktów z innymi ludźmi oraz wzrostu jego niezależności. Należy jednak zaznaczyć, że zakres aktywności jednostki jest relatywny, zależny od wieku i stanu zdrowia konkretnej osoby.
Czynnikiem, który przyjmuje się za istotny w kształtowaniu jakości życia osób starszych, jest miejsce zamieszkania. Starość niesie za sobą wiele nieuleczalnych chorób i niepełnosprawność, dlatego znaczna liczba osób starszych korzysta z opieki paliatywnej. W obszarze fachowej pomocy na szczególną uwagę zasługują zatem ci seniorzy, którzy muszą lub chcą przenieść się do domu dla seniorów.
Jest to dla nich duże obciążenie emocjonalne, które z pewnością stanowi pewien kryzys w ich życiu. Każdy człowiek przywiązuje się do miejsc, w których spędził długie lata życia, dlatego pobyt w zakładzie opieki seniorzy odczuwają często jako poniżający. Po przeprowadzce do takiej placówki dochodzi zwykle do rezygnacji z samoidentyfikacji i całkowitego zdania się na instytucję, co nie jest zjawiskiem pozytywnym. Szczególnie, gdy niepełnosprawność wystąpi nagle, przeniesienie do domu pomocy społecznej może stanowić swego rodzaju szok.8 Chcąc poprawić jakość życia należy zadbać o zmianę negatywnych przyzwyczajeń, nauczyć seniora prawidłowo znosić pobyt w szpitalu, nakłonić go do dostosowania się do zaleceń lekarskich, zadbać o adaptację do zmian związanych ze zdrowiem, o utrzymywanie pozytywnych relacji społecznych, jak również o przygotowanie seniora na niepewną i zmienną przyszłość.
Czynniki społeczne, fakt wdowieństwa czy rozwiedzenia, utrata roli zawodowej, samotne mieszkanie, brak potomstwa, wycofywanie się z kontaktów towarzyskich, izolacja społeczna i zależność od innych osób, czy instytucji to częste powody determinacji, mające wpływ na jakość życia seniora. Wiele z wyżej wymienionych czynników wzajemnie się warunkuje, zatem działania pomocowe muszą być wieloaspektowe i odpowiednio zsynchronizowane przez różne grupy społeczne i instytucje, co w praktyce jest dosyć trudne, ale osiągalne. Inaczej: dobrą jakość życia seniora osiąga się jedynie dzięki zsumowaniu wysiłków osób fachowo pomagających, samego seniora i jego najbliższej sieci socjalnej. Na tym polega tajemnica osiągania prawdziwej skuteczności w zakresie wielorakiego wsparcia funkcjonalnego.
Można tu wymienić m.in. wsparcie instrumentalne, polegające na dostarczaniu osobom starszym pomocy w formie finansowej i usługowej; wsparcie duchowe i informacyjne, dzięki któremu senior uzyskuje porady prawne; wsparcie medyczne i inne oraz wsparcie emocjonalne, zapewniające jednostce dowartościowanie.
Osoby starsze potrzebują pomocy w kształtowaniu dobrej jakości życia, ponieważ często nie potrafią już samodzielnie zadbać o siebie we wszystkich wymiarach. Zatem profesjonalna interwencja bio- i psychosocjalna oraz terapeutyczna powinna być tak stosowana, by zaspokajała indywidualne potrzeby jednostki w odpowiednim czasie i miejscu.
Poprawa jakości życia seniora może zostać osiągnięta dzięki stworzeniu możliwości korzystania z różnych form pomocy społecznej: opieki geriatrycznej i zdrowotnej, troski o utrzymanie zdrowia, zapobiegania chorobom i leczenia, w tym także leczenia uzdrowiskowego. Senior powinien otrzymać pomoc domową, wsparcie przy organizowaniu różnego rodzaju usług, wypoczynku i życia kulturalnego, pomoc alimentacyjną, wsparcie w kształtowaniu właściwych stosunków w rodzinie oraz w najbliższym środowisku.
Ostateczną pomoc świadczą domy pomocy społecznej, gdzie opiekę znajdują starsze osoby, niezdolne do samodzielnego życia ze względu na wiek i stan zdrowia. Właściwe funkcjonowanie takich placówek opiekuńczych powinno przejawiać się jako fachowa pomoc, wzbogacona o wiedzę tworzenia „nowej kultury” pomagania, zorientowanej na potrzeby najstarszych członków społeczeństwa. Udzielana w nich pomoc to wielopłaszczyznowy, dynamiczny proces, dzięki któremu senior odczuwa zadowolenie, cieszy się dobrym samopoczuciem i jest szczęśliwy. Tylko zadowolony odbiorca usług opiekuńczych, zdrowotnych i socjalnych jest świadectwem prawdziwej skuteczności działań domów pomocy społecznej.
Obowiązkiem całego społeczeństwa jest uczynić wszystko, by ludziom starszym żyło się coraz lepiej i godniej oraz by ostatnią fazę swojego życia mogli oni spędzić w atmosferze powszechnej akceptacji i uznania.